Author :
Abstract
Üretim-tüketim süreçlerinin dönüştürdüğü toplumsal yaşam, modern toplumlarda devletin eğitim ile denetim altına aldığı bir alan hâline gelmiştir. Eğitim kurumlarının insanlara daha uygar ve barışçıl bir dünya sunması ideali günümüzde artık bir illüzyondan ibaret görünmektedir. Dahası, eğitimin tamamen ideolojik bir kurgu olduğu ve üretim süreçlerine kalifiye insan yetiştirmenin yanı sıra milli duygu ve düşüncelerin yeniden üretimine katkıda bulunacak bir kurum haline dönüştüğü sıkça dile getirilmektedir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı, eğitimin ideolojik dönüşümünü kuramsal temelde ele almaktır. İdeolojik devlet, eğitim kurumlarında toplumsal bir kontrol mekanizması aracılığı ile bireyleri baskı altına alıp disipline etmekte, böylece siyasal iktidar ile uyumlaştırmaktadır. Eğitim, genel olarak politika, sistem, müfredat, ders kitapları, öğretmenler ve dersler marifetiyle ideolojik bir aygıt vazifesi görüp egemen zümre nezdinde bir işlerlik kazanmaktadır. Okul, geçmişte üretim süreçlerinin devamı ve ulus devlet bilincinin yeşertilmesi ve sürdürülmesinin dayanağı iken günümüzde ise siyasal ideolojinin tüm işlevlerine ev sahipliği yapan ve toplumsal yaşamın iktidara bağlılığının sürekli olarak yeniden üretildiği bir mekân olarak karşımıza çıkar. Bu noktada, çeşitliliğin getirisini hesaba katan, hak ve özgürlüklere saygılı ve her bireyi insan olarak kabul edecek bir eğitim sistemi hem toplumsal bütünlüğü ve beraber yaşayabilmenin temelini oluştururken hem de tek tipleşme, makul vatandaş prototipi ya da sadece egemen güce hizmet eden bir toplum gibi olumsuzlukların önüne geçebilir.
Keywords
Abstract
Community life has contemporarily been transformed by the production-consumption processes and become an area under the control of the state through education. The ideal of educational institutions to offer citizens a more civilized and peaceful world seems to be an illusion nowadays. Moreover, it is scholarly uttered that education is a purely ideological construct and has turned into a mechanism that shall contribute to the reproduction of patriotic feelings as well as raising qualified people for production processes. Therefore, the present paper aims to revisit the ideological transformation of education on a theoretical basis. The ideological state oppresses and disciplines individuals through a social control mechanism in educational institutions, thus harmonizing them with political power. Education, overall, acts as an ideological apparatus through the policy, system, curriculum, textbooks, teachers, and lessons and gains operability in the hands of the dominant class. While the school was the foundation of the cultivation and maintenance of the nation-state consciousness in the past, it appears as a place that hosts all the functions of political ideology and where the commitment of social life to power is constantly reproduced. Yet, an education system seizing the profit of diversity, respecting rights and freedoms, and embracing every individual not only forms the basis of social cohesion and coexistence but also hinders negativities such as uniformization of political ideology, a prototype of a reasonable citizen, or society only serving the power.
Keywords
- Aka, A. (2009). Antonio Gramsci ve hegemonik okul. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 329-338.
- Akbulut, E. (2011). İlköğretim okullarında örtük program faaliyetlerinin saptanması. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
- Akın, U. & Arslan, G. (2014). İdeoloji ve eğitim: Devlet-eğitim ilişkisine farklı bir bakış. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 81-90.
- Althusser, L. (2008). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları, (Çev. A. Tümertekin), İthaki Yayınları.
- Candan, H. & Işık, M. (2019). İdeolojik devletin siyasal toplumsallaşma aracı olarak okulun işlevi: Kavramsal bir analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 567-585.
- Cantekin, Ö., F. (2015). Küreselleşme ve eğitim: "Homo economıcus" eğitim anlayışının dönüşümü. Akademik Hassasiyetler, 2(4), 43-72.
- Çetin, H. (2001). Devlet, ideoloji ve eğitim. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 201-211.
- Foucault, M. (2000). Özne ve iktidar. (Çev. I. Ergüden O. Akınhay). Ayrıntı Yayınları.
- Gökçe, F. (2009). Devlet ve eğitim. Pegem Akademi Yayınları.
- Gutek, G. L. (2014). Eğitime felsefi ve ideolojik yaklaşımlar, (Çev. N. Kale). Ütopya Yayınevi.
- Güven, İ. (2000). Türkiye’de devlet eğitim ve ideoloji. Siyasal Yayınevi.
- Illich, I. (2018). Okulsuz toplum, (Çev. M. Özay). Şule Yayınları.
- İnal, K. (2004). Eğitim ve iktidar: Türkiye’de ders kitaplarında demokratik ve milliyetçi değerler. Ütopya Yayınları.
- Mardin, Ş. (2004). İdeoloji. İletişim Yayınları
- McLaren, P. (2011). Okullarda yaşam eleştirel pedagojiye giriş. (Çev. Ed. M. Y. Eryaman ve H. Arslan). Anı Yayıncılık.
- Olgun, C. K. (2008). Marx’ta ideoloji kavramı. Sosyoloji Notları. 3–12.
- Oskay, Ü. (1952). Popüler kültür açısından “ideoloji” kavramına ilişkin yeni yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 35(1), 197–253.
- Ömürlüoğlu, G. (2020). Ak parti döneminde eğitim sisteminin ideolojik temelleri. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(12), 75-102.
- Öztürk, C. (2007). Marksizm’de ideoloji tartışmaları. Sosyoloji Notları. 64–73.
- Platon (2012). Devlet (Çev. N. Akbıyık). Lacivert Yayıncılık.
- Sain, K. & Zabun B. (2018, Nisan 28-30). Eğitim-ideoloji ilişkisinde ulus devletin tarihsel belirleyiciliği. 1. Uluslararası Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Sempozyumu, Antalya, Türkiye.
- Şimşek, U., Küçük, B. & Topkaya, Y. (2012). Cumhuriyet dönemi eğitim poltikalarının ideolojik temelleri. Electronic Turkish Studies, 7(4), 2809-2823.
- Yapıcı, M. (2004). İdeoloji ve eğitim. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. (1), 2–8.
- Weber, M. (2006). Sosyoloji yazıları, (Çev. T. Parla), İletişim Yayınları.
- Wiborg, S. (2000). Political and cultural nationalism in education. The ideas of Rousseau and Herder concerning national education. Comparative Education, 36(2), 235-243.
