Author :
Abstract
Dev motifi tüm dünya anlatılarında olduğu gibi Türk anlatılarında da yaygın olarak yer alır. Bu motif; masal, efsane ve destan gibi çeşitli sahalarda sıklıkla karşımıza çıkar. Ancak devlerin sadece masallarda olduğuna dair genel bir yanılgı hâkimdir ve“dev”ler ile ilgili çalışmaların büyük çoğunluğu genellikle masallar ve hikâyeler üzerine yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı dev motifinin yalnızca masallarda ve hikâyelerde değil destanlarda yer aldığını göstermek, mitolojik devlerin izlerini (ulaşabildiğimiz örnekler el verdiğince) destanlarda sürmek ve bu anlatılarda karşılaştığımız devlerin genel özelliklerini saptamaktır. Türk destan geleneği içinde yüzlere destan vardır. Tüm destanların bir makale kapsamında değerlendirilmesinin imkânsız olduğu aşikârdır. Bu nedenle tüm Türk destanlarını değerlendirmek mümkün olmamıştır. Ancak destanlar seçilirken her bir Türk sahasından (mümkün olduğunca) destan seçilerek yelpaze geniş tutulmaya çalışılmıştır. İncelenen destanlar şunlardır: Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy, Saltukname (Oğuz Sahası); Boston, Er-Töştük (Kırgız Sahası); Ural Batır (Bozkurt Sahası); Nart Destanları (Karaçay-Malkar Sahası); Melike Ayyar (Özbek Sahası); Huyrulukya Hemra (Türkmen Sahası); Kan-Kapçıkay, Alp Manas, Oçı Bala, Kögüdey Kökşin ile Boodoy Koo (Altay Sahası); Cengizname (Türkistan Sahası); Dotan Batır (Kazak Sahası); Er-Sogotox (Yakut Sahası). Bu Destanlardan yola çıkarak görülmüştür ki Türk destan geleneği dev motifi bakımından masallar kadar olmasa da oldukça zengindir. Destanlardaki devler Türk mitolojisinden izler taşır. Destanlardaki devler kahramanın erginlenmesinde önemli bir role sahiptir. Fiziksel özellikleri bakımından iri ve genellikle kötü karakterli olup insanlar için tehlike arz etmeleri en belirgin özellikleridir. Dişi devlerin de olması Türk destan geleneğini bir zenginliği olarak kabul edilebilir.
Keywords
Abstract
The giant motif is widely used in Turkish narratives as well as in all world narratives. This motif; It often appears in various fields such as fairy tales, legends and epics. However, there is a common misconception that giants are only in fairy tales, and most of the studies on "giants" are generally based on fairy tales and stories. The aim of this study is to show that the motif of the giant is included not only in fairy tales and stories, but also in epics, to follow the traces of mythological giants in epics (as far as we can find examples) and to determine the general characteristics of the giants we encounter in these narratives. There are hundreds of legends in the Turkish epic tradition. It is obvious that it is impossible to evaluate all epics within the scope of an article. For this reason, it was not possible to evaluate all Turkish epics. However, while choosing epics, the range was tried to be kept wide by choosing epics from each Turkish field (as much as possible). The epics studied are: Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy, Saltukname (Oğuz Sahası); Boston, Er-Töştük (Kırgız Sahası); Ural Batır (Bozkurt Sahası); Nart Destanları (Karaçay-Malkar Sahası); Melike Ayyar (Özbek Sahası); Huyrulukya Hemra (Türkmen Sahası); Kan-Kapçıkay, Alp Manas, Oçı Bala, Kögüdey Kökşin ile Boodoy Koo (Altay Sahası); Cengizname (Türkistan Sahası); Dotan Batır (Kazak Sahası); Er-Sogotox (Yakut Sahası). Based on these epics, it is seen that the Turkish epic tradition is quite rich in terms of its giant motif, although not as much as fairy tales. The giants in the epics bear traces of Turkish mythology. The giants in the epics have an important role in the maturity of the hero. In terms of physical features, they are large and generally bad in character and pose a danger to people. The presence of female giants can be regarded as a richness of the Turkish epic tradition.
